Transkrypcja a wymowa — Jak czytać angielskie symbole fonetyczne?

Moi klienci często na lekcjach angielskiego pytają mnie: jak czytać angielskie słowa? Jak nauczyć się wymowy angielskich słów? Przecież tego się nie da ogarnąć. Często też nie wiedząc, jak przeczytać dane słowo, czytają je “po polsku” czyli tak jak jest zapisane. Niestety, język angielski jest językiem fonetycznym, więc nie możemy czytać większości słów tak samo, jak są zapisane. Zatem jak czytać angielskie słowa poprawnie? Pomoże Ci w tym słownik online z funkcją nagrań wymowy oraz transkrypcja fonetyczna, czyli zapis wymowy tych słów.

Angielska transkrypcja fonetyczna jest kluczem do opanowania prawidłowej wymowy, a tym samym do osiągnięcia większej pewności siebie podczas komunikacji. W tym artykule podpowiadam jak nauczyć się transkrypcji fonetycznej i wykorzystywać ją w praktycznej nauce wymowy. Nauka transkrypcji fonetycznej pomoże Ci odczytywać poprawnie nowe słowa, gdy np. nie będzie możliwości odsłuchania nagrania wymowy.

Co to jest transkrypcja fonetyczna?

Transkrypcja fonetyczna to system znaków, który przedstawia sposób, w jaki wymawia się słowa. W języku angielskim symbole fonetyczne są oparte na Międzynarodowym Alfabecie Fonetycznym (IPA). Dzięki transkrypcji fonetycznej można precyzyjnie określić, jak wymówić dane słowo. To z kolei jest szczególnie przydatne w nauce angielskiego, gdzie pisownia i wymowa często się różnią.

Alfabet fonetyczny w języku angielskim, czyli dźwięki języka do nauki

Symbole fonetyczne, tak samo jak litery alfabetu w języku angielskim, dzielą się na samogłoski i spółgłoski. W znakach fonetycznych dodatkowo mamy jeszcze tzw. dyftongi, czyli dwugłoski (dźwięki złożone z dwóch głosek). Oto lista angielskich znaków fonetycznych:

Samogłoski

Samogłoski sprawiają najwięcej kłopotu, ponieważ w języku angielskim jest więcej  samogłosek niż w języku polskim. Ich poprawna wymowa wymaga dużo ćwiczeń, niemalże logopedycznych. Spójrzmy jakie to dźwięki:

Długie (wyraźnie wypowiadane)

• /ɑː/ – jak np. w słowie father (długi dźwięk, nasza litera ‘a’)
• /ɜː/ – jak np. w słowie bird (zauważ, że w słowie ‘bird’ litera ‘r’ jest prawie niesłyszalna)
• /iː/ – jak np. w słowie sheep (moja wskazówka: mów ‘i’ z uśmiechem, miękko)
• /ɔː/ – długi dźwięk ‘o’ jak np. w słowie thought
• /uː/ – długi dźwięk „u” jak np. w słowie food

Krótkie (trwają krócej niż powyższe)

• /ʌ/ – jak np. w słowie cup
• /e/ – jak np. w słowie bed (to nasza litera ‘e’)
• /ɪ/ – jak np. w słowie ship (moja wskazówka: mów ‘i’ twardo jak ‘y’)
• /ɒ/ – jak np. w słowie hot (krótko wymawiane ‘o’)
• /ʊ/ – jak np. w słowie put (krótko wymawiane ‘u’)
• /æ/ – jak np. w słowie cat ( trochę pomiędzy ‘a’ i ‘e’)
• /ə/ – tzw. dźwięk ‘szwa’ jak np. w słowie sofa. Jest to bardzo krótki dźwięk, kiedy mówisz szybko, prawie go nie słychać, najczęściej przy wymowie rodzajnika “a” (a cat).

Dyftongi

Dyftongi to tzw. dwugłoski, czyli głoski słyszane jako dwa dźwięki. W języku polskim dyftongami nazwiemy głoski “ą” oraz “ę”. W języku angielskim dwugłosek jest 9.

• /eɪ/ – jak w słowie face (i w polskim “rejs”)
• /aɪ/ – jak w słowie price (w polskim “maj“)
• /ɔɪ/ – jak w słowie boy (w polskim “wojna”)
• /aʊ/ – jak w słowie now (w polskim “całować”)
• /əʊ/ – jak w słowie go — nie istnieje w języku polskim
• /oʊ/ – jak w słowie low (w polskim “koło”)
• /ɪə/ – jak w słowie here (zauważ, że w tym słowie litera ‘r’ jest prawie niesłyszalna) – nie istnieje w polskiej wymowie
• /eə/ — jak w słowie air — nie istnieje w polskiej wymowie
• /ʊə/ — jak w słowie sure — nie istnieje w polskiej wymowie

Spółgłoski

Te w większości są podobne do spółgłosek w j. polskim, jednak w niektórych przypadkach możemy znaleźć różnice. Poniższe spółgłoski wymawiamy tak samo jak w języku polskim:

• /b/ – jak w słowie bed
• /d/ – jak w słowie dog
• /f/ – jak w słowie find
• /g/ – jak w słowie go
• /h/ – jak w słowie house
• /j/ – jak w słowie yes
• /k/ – jak w słowie cat
• /l/ – jak w słowie leg
• /m/ – jak w słowie man
• /n/ – jak w słowie no
• /p/ – jak w słowie pen
• /r/ – jak w słowie red
• /s/ – jak w słowie see
• /t/ – jak w słowie top
• /v/ – jak w słowie voice (angielskie ‘v’ mówimy jak polskie ‘w’)
• /w/ – jak w słowie wet (ten dźwięk wymawiamy jak ‘ł’)
• /z/ – jak w słowie zoo
• /ʃ/ – jak w słowie she ( ten dźwięk wymówimy jak zmiękczone polskie ‘sz’)
• /tʃ/ – jak w słowie church (podobne do naszego cz, choć bardziej miękkie, jakby połączyć nasze cz i ć)
• /ʒ/ – jak w słowie measure (ten dźwięk wymówimy jak polskie “ż”)
• /dʒ/ – jak w słowie judge (znów podobne do naszego ‘dż’, ale zmiękczone)

Natomiast w języku angielskim mamy jeszcze dodatkowe głoski trudne do wymówienia:

Jak poprawnie wymówić zbitkę liter ‘ng’?

• /ŋ/ – jak w słowie sing (tylna część języka dotyka podniebienia, spróbuj powiedzieć dźwięk ‘ń’ z takim ustawieniem języka) W języku polskim występuje w słowie ‘bank’

Jak poprawnie wymówić głoskę “th”?

• /θ/ – jak w słowie think (ten dźwięk jest trudny do wymówienia, ustaw swój język między zębami i spróbuj powiedzieć ‘f’)
• /ð/ – jak w słowie this lub there (ustaw swój język między zębami i spróbuj powiedzieć polskie ‘w’)

Dźwięki specjalne w języku angielskim

Spółgłoski w języku angielskim mogą mieć także specjalne warianty, takie jak:
– /ɾ/ – dźwięk podobny do polskiego „r” lub amerykańskiego „t” w słowie water  (wymowa amerykańska)
– /ʔ/ – zwarcie krtaniowe jak w brytyjskiej wymowie słowa bottle  (w niektórych dialektach)

Jeśli znasz film “Love actually” to ta scena pewnie jest Ci znana. Jednak jeśli nie znasz, to kliknij “play” i obejrzyj 15 sekund. Colin, Brytyjczyk, przylatuje do USA, żeby znaleźć miłość. Spotyka kilka dziewczyn w pierwszym lepszym barze, a w tym fragmencie pytają się Colina, jak on nazywa kilka podstawowych przedmiotów, m.in. ‘bottle’. Wsłuchaj się, jak je wymawia i powtórz za nim.

Znajomość symboli fonetycznych oraz ich zastosowania pomoże Ci nauczyć się jak czytać angielskie słowa i jak wymawiać je poprawnie. Jednak sama znajomość symboli nie wystarczy, by wiedzieć, jak przeczytać słowo, którego wcześniej nie słyszeliśmy. W celu poprawnego wypowiedzenia nowego słowa trzeba je najpierw usłyszeć lub spojrzeć na transkrypcję. Nie ma bowiem w tym języku prostych zasad, a wymowa jest bardzo mocno związana z historią ewolucji języka. Dlatego najlepiej zrobisz, jeśli sprawdzisz jak czytać angielskie słowa w słowniku lub posłuchasz osoby dobrze znającej ten język. Gdy już nauczysz się dobrze wymawiać słowa, będziesz również lepiej rozumieć swoich rozmówców.

Jak nauczyć się transkrypcji fonetycznej?

Aby nauczyć się transkrypcji fonetycznej należy najpierw zapoznać się z podstawowymi symbolami IPA oraz praktyki. Oto kilka sposobów, które pomogą Ci w nauce:

1. Poznaj podstawowe symbole IPA. Zacznij od zapoznania się z symbolami fonetycznymi sprawiającymi kłopot, takimi jak /ɪ/, /ʃ/ czy /θ/. Pełną listę symboli opisałam powyżej.
2. Praktykuj z codziennymi słowami: Najpierw ćwicz na prostych słowach, które znasz. Sprawdź ich transkrypcję fonetyczną w słownikach online. Wiele słowników (np. diki.pl) przedstawia transkrypcję fonetyczną słowa oraz 🔊nagranie poprawnej wymowy. Warto posłuchać wymowy danego słowa, szczególnie jeśli nie jesteśmy jej pewni, a potem sprawdzić jego zapis fonetyczny.
3. Proś swojego lektora o zapisanie poprawnej wymowy: Ucząc się z lektorem, słuchaj uważnie, jak wymawia dane słowo lub zdanie i staraj się powtarzać w ten sam sposób. Dzięki temu ćwiczysz wymowę słów i całych zdań. Lektor powinien pomóc Ci zapisać wymowę słowa, używając symboli fonetycznych.
4. Słuchaj i powtarzaj: Słuchanie nagrań native speakerów i powtarzanie za nimi to skuteczna metoda na naukę prawidłowej wymowy. Spróbuj nagrywać swoją wymowę i porównywać ją z oryginałem.

Jak czytać angielskie słowa z transkrypcją fonetyczną?

Gdy już poznasz podstawowe symbole IPA, czytanie angielskich słów stanie się znacznie łatwiejsze. Jedank oprócz samych znaków fonetycznych, ważnym aspektem wymowy jest akcent. Jest on zazwyczaj zaznaczany apostrofem na górze przed akcentowaną sylabą. Natomiast sylaby z pobocznym akcentem będą zaznaczone przecinkiem na dole. Sylaby nieakcentowane są zazwyczaj wymawiane krótko. Na przykład:

1. available zapiszemy /əˈveɪ,lə,bəl/- akcent główny pada na sylabę /’veɪ/, zatem ta sylaba będzie wymawiana wyraźnie i dłużej niż pozostałe.
2. comfortable – /ˈkʌmf,tə,bəl/ – akcent pada na pierwszą sylabę /ˈkʌm…/. Zauważ, że literki ‘or’ w środku słowa nie są wymawiane w ogóle.
3. reliable – /rɪˈlaɪ,ə,bəl/ – tutaj znowu akcent mamy w środku słowa /’laɪ./
4. declaration – /ˌdeklə’reɪʃn/ – tutaj główny akcent pada na /’reɪ/ a poboczny na pierwszą sylabę /ˌdek/

Akcent ma niezmiernie ważną funkcję w języku angielskim, gdyż w niektórych przypadkach odróżnia on czasownik od rzeczownika. Np:

• Record
  • /ˈrek.ɔːrd/ – z akcentem na /’re/ to rzeczownik i oznacza nagranie lub zapis.
    • np. : I need to find the record of the meeting.
  • /rɪˈkɔːrd/ – z akcentem na /’kɔː/ to czasownik i oznacza nagrywać lub zapisywać.
    • np. : Please record the lecture for me.
• Present
  • /ˈprez.ənt/ – z akcentem na pierwszą sylabę /ˈprez/ to rzeczownik i oznacza prezent lub teraźniejszość.
    • np. : She gave me a wonderful present for my birthday.
  • /prɪˈzent/ – z akcentem na /’zent/ to czasownik i oznacza prezentować lub przedstawiać.
    • np.: He will present his findings at the conference.

Upewnij się zatem, że akcentujesz właściwą sylabę w słowie. Dobrym sposobem na ćwiczenie akcentów w słowach jest tupanie nogą. W momencie, gdy wypowiadasz akcentowaną sylabę, tupnij nogą lub klaśnij, albo wykonaj inny ruch, który pomoże Ci zapamiętać, gdzie jest akcent. Ja zawsze w ten sposób pomagam moim studentom w nauce poprawnej wymowy.

Poza tym słowa łączą się w zdania i mówiąc płynnie i szybko łączymy również dźwięki pomiędzy słowami. W rezultacie nie słyszymy każdego słowa oddzielnie, a raczej ciąg słów połączonych w całość. Zdanie takie jak “I want to go there” możemy wypowiedzieć “I wanna go there” (amerykański angielski). Niestety, w słownikach nie znajdziemy transkrypcji fonetycznej całych zdań. Dlatego warto słuchać lektora, który zwraca uwagę na różne aspekty wymowy, nie tylko pojedynczych słów, ale i całych zdań. W ten sposób stajemy się bardziej profesjonalni w używaniu języka angielskiego i budujemy pewność siebie.

 

Podsumowanie:

Nie ma jednego zestawu reguł, które w prosty sposób wyjaśniają jak czytać angielskie słowa. Angielska wymowa jest skomplikowana, ale i ważna. Dlatego trzeba nad nią dużo pracować i ćwiczyć ją w każdy możliwy sposób. Najlepszym sposobem jest słuchać osoby anglojęzycznej, native speakerów czy lektorów angielskiego, i powtarzać za nimi na głos. Zwróć przede wszystkim uwagę na:

• Dźwięki niewystępujące w Twoim języku. Niektóre dźwięki w języku angielskim mogą być trudne do wymówienia, ponieważ nie występują w języku polskim. Na przykład dźwięk /θ/ w słowie “think”. Staraj się właściwie układać język w ustach, aby wyćwiczyć prawidłową wymowę tych głosek.
• Samogłoski i dwugłoski: W angielskim istnieje wiele wariantów samogłosek. Zwróć uwagę na różnice między krótkimi i długimi dźwiękami, np. /ɪ/ (krótka samogłoska) kontra /iː/ (długa samogłoska). Wsłuchuj się również w wymowę słów z dwugłoskami takich jak “here”, by poprawnie je imitować.

Nauka angielskiej transkrypcji fonetycznej jest kluczem do lepszego zrozumienia i wymawiania słów. Im więcej będziesz ćwiczyć, tym szybciej opanujesz sztukę czytania angielskich symboli fonetycznych, co znacznie ułatwi Ci komunikację w języku angielskim.